DIETA ŁATWOSTRAWNA JAKO CODZIENNA DIETA SENIORA

Nie jest zaskoczeniem, że wraz z upływem lat, starzejemy się nie tylko z zewnątrz, ale i od wewnątrz. Spowolniona przemiana materii, coraz mniejsza aktywność fizyczna, a także towarzyszące schorzenia sprawiają, że nasz organizm nie toleruje i nie przyswaja składników pokarmowych tak jak przed laty. W celu uniknięcia dyskomfortu oraz poprawy jakości życia powinniśmy zastanowić się nad przejściem na dietę łatwostrawną. Dieta ta jest modyfikacją podstawowego żywienia ludzi zdrowych. Jest najczęściej stosowaną dietą w zakładach leczniczych. Różnica między żywieniem osób zdrowych a wymagających diety polega tylko na doborze produktów łatwostrawnych oraz technik sporządzania posiłków, które czynią potrawę łatwo przyswajalną. Podstawą tej diety jest ograniczenie, a nawet wykluczenie produktów i potraw tłustych, smażonych, pieczonych w tradycyjny sposób, długo zalegających w żołądku, wzdymających czy ostro przyprawionych. Celem diety jest dostarczenie wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.

Dieta łatwostrawna wskazana jest :

·         w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit

·         w nadmiernej pobudliwości jelita grubego

·         w nowotworach przewodu pokarmowego

·         w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych

·         w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką

·         w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym

·         w przewlekłych chorobach układu oddechowego przebiegających z rozedmą

·         w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał)

·         w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych

·         dla chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia pracy przewodu pokarmowego

·         da osób w wieku podeszłym, ze względu na spowolnioną przemianę materii, choroby towarzyszące oraz słabe uzębienie

Charakterystyka diety

Dieta łatwostrawna cechuje się doborem produktów spożywczych, które łatwo ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym i tym samym go nie obciążają. Wyklucza się więc w niej produkty i potrawy trudno strawne, zawierające stosunkowo dużo błonnika, chrząstki, ścięgna, niedojrzałe warzywa i owoce, produkty wzdymające, nasączone tłuszczem oraz eliminuje się stosowanie ostrych przypraw takich jak ocet, musztarda czy pieprz. Należy jednak pamiętać, że pewne ilości błonnika (do 24g) powinny występować w diecie łatwo strawnej, gdyż posiada on właściwości wchłaniania wody i dzięki temu działa rozluźniająco na masy kałowe, ułatwiając ich wydalanie. Błonnik w tej diecie powinien pochodzić z młodych i delikatnych warzyw oraz dobrze dojrzałych owoców oraz drobno i średnio mielonych produktów zbożowych.

Przy sporządzaniu potraw i posiłków dozwolone jest zastosowanie poszczególnych technik kulinarnych jak:

-  gotowanie lub duszenie (w wodzie lub na parze)

-  pieczenie w folii lub pergaminie

- rozdrabnianie

-  przecieranie przez sito i miksowanie produktów

-  obieranie ze skórki

Tradycyjne smażenie na tłuszczu i stosowanie tłustych produktów spożywczych jest całkowicie wykluczone w tej diecie, gdyż tłuszcz hamuje wydzielanie soku żołądkowego , przesiąknięta zaś tłuszczem potrawa jest trudniej dostępna dla enzymów trawiennych.

Przy sporządzaniu potraw i posiłków wykluczone jest zastosowanie poszczególnych technik kulinarnych jak:

-  smażenie

-  frytowanie

-  pieczenie tradycyjne

-  duszenie z uprzednim obsmażaniem

-  grillowanie

Ważne, by potrawy były świeżo przyrządzane, nie przechowywane w lodówkach. Posiłki powinny być smaczne, przyprawione łagodnymi przyprawami dozwolonymi w tej diecie, atrakcyjnie zestawione i podane, tak, by pobudzały często upośledzone łaknienie. Dobór produktów uzależnia się od indywidualnej tolerancji pacjenta czy każdej innej osoby stosującej dietę łatwostrawną.

Tabela produktów zalecanych, zalecanych w umiarkowanych ilościach oraz przeciwwskazanych:

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w umiarkowanych ilościach	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko 1,5%,2% lub niżej, kawa zbożowa z mlekiem, herbata z mlekiem, słaba herbata czarna, herbatki owocowe i ziołowe, soki owocowe (rozcieńczone) i warzywne, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne, wody niegazowane, jogurt niskotłuszczowy, kefir, maślanka, serwatka	Słaba kawa zwyczajna z mlekiem, jogurt pełnotłusty, mleko pełnotłuste	Napoje alkoholowe, mocna kawa, mocna herbata, mocne kakao, wody gazowane, kolorowe napoje gazowane, syrop i herbata z owoców czarnego bzu
Pieczywo	Chleb pszenny, bułki pszenne, biszkopt, pieczywo czerstwe	Graham pszenny, pieczywo cukiernicze, drożdżowe, chrupki pszenne, pieczywo razowe z dodatkiem słonecznika i soi	Chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami, wszelkie pieczywo bardzo świeże
Dodatki do pieczywa	Masło, chudy twaróg, serek homogenizowany, mięso gotowane, chude wędliny, szynka i polędwica drobiowa	Margaryna, tłusty twaróg, ser żółty półtłusty, jaja, parówki cielęce, ryby wędzone	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiełbasy, pasztetówki, boczek, kiszka, tłuste sery żółte i pleśniowe, sery typu feta i fromage, majonez, ketchup, gotowe zimne sosy
Zupy i sosy gorące	Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, krupnik, owocowa, zupy podprawiane zawiesiną z mąki i mleka, sosy łagodne – koperkowy, pomidorowy, potrawkowy, owocowy, ze słodką śmietaną	Chudy rosół z cielęciny, zupa kalafiorowa, z ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zupy zaprawiane mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem	Zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych i grzybowych, zasmażane, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych, mocne rosoły, buliony, sosy cebulowy i grzybowy
Dodatki do zup	Bułka pszenna, grzanki pszenne, kasza manna, jęczmienna, ryż, ziemniaki gotowane, lane ciasto, makaron nitki, kluski biszkoptowe	Kluski francuskie, groszek ptysiowy	Kluski kładzione, grube makarony, łazanki, nasiona roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo
Mięso, drób, ryby	Chuda cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak, indyk, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, sola, morszczuk, karmazyn, sandacz, flądra, lin, okoń, szczupak, mintaj, potrawy gotowane, duszone, pulpety, budynie, potrawki	Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, kura, ryby morskie: makrela, śledź, sardynka, ryby słodkowodne: leszcz, potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu, pieczone w folii lub pergaminie	Tłuste gatunki , wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, potrawy smażone w panierce, frytowane, grillowane, wędzone i marynowane
Potrawy półmięsne i bezmięsne	Budynie z kasz, warzyw, makaronu, mięsa, risotto, leniwe pierogi, kluski biszkoptowe,	Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski francuskie, makaron z mięsem, kluski ziemniaczane, jaja gotowane na miękko, potrawy typu leczo z zastosowaniem chudego mięsa	Wszystkie potrawy smażone na tłuszczu, np. placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety oraz tłusty bigos, fasolka po bretońsku, jaja sadzone
Tłuszcze	Dodawane na surowo, oleje bogate w NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe), a więc sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, a także oliwa z oliwek, masło	Margaryny miękkie dobrej jakości, śmietana	Smalec, słonina, łój, margaryny twarde
Warzywa	Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, patisony, pietruszka, seler, pomidory bez skórki, kalarepa gotowana, potrawy gotowane, rozdrabniane lub przetarte, „z wody”, podprawiane zawiesinami, surowe soki	Szpinak, rabarbar, kalafior, brokuły, fasolka szparagowa, groszek zielony, sałata zielona, bardzo drobno starte surówki, np. z marchewki, selera	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki zielone, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa w postaci surówek, surówki grubo starte lub grubo pokrojone z dodatkiem majonezu, musztardy, warzywa marynowane, solone
Ziemniaki	Gotowane pieczone, w postaci puree z masłem		Smażone z tłuszczem, frytki, talarki
Owoce	Dojrzałe, soczyste: jagodowe i winogrona bez pestek w postaci przecierów, owoce cytrusowe, owoce dzikiej róży, brzoskwinie, awokado, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane, owoce w formie musów, kompotów, soki owocowe rozcieńczone	Wiśnie, śliwki, śliwki suszone namoczone i przetarte (przy zaparciach), kiwi, melon	Gruszki, czereśnie, arbuz, daktyle, owoce marynowane
Desery	Kisiele, budynie, galaretki owocowe i mleczne, przeciery owocowe, kompoty, musy, bezy, suflety, biszkopt, herbatniki	Kremy i ciasta z małą ilością tłuszczu i jaj	Tłuste ciasta i torty z masami, czekolada, batony, ciastka, praliny,  lody, chałwa, słodycze zawierające kakao i orzechy
Przyprawy	Kwasek cytrynowy, sok z cytryny, cukier, natka pietruszki, koperek, majeranek, papryka słodka kurkuma, cynamon, wanilia, melisa	Ocet winny i smakowy, sól, pieprz ziołowy, estragon, bazylia, tymianek, kminek	Przyprawy ostre: ocet zwyczajny, pieprz czarny, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca, gotowe mieszanki przypraw typu „wegeta”, „jarzynka” oraz inne gotowe sosy i zupy w proszku

Źródło: Helena Ciborowska, Anna Rudnicka „Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka”, wyd. lekarskie PZWL, prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz „Praktyczny podręcznik dietetyki”, wyd. Instytut Żywności i Żywienia