Nie jest zaskoczeniem, że wraz z upływem lat, starzejemy się nie tylko z zewnątrz, ale i od wewnątrz. Spowolniona przemiana materii, coraz mniejsza aktywność fizyczna, a także towarzyszące schorzenia sprawiają, że nasz organizm nie toleruje i nie przyswaja składników pokarmowych tak jak przed laty. W celu uniknięcia dyskomfortu oraz poprawy jakości życia powinniśmy zastanowić się nad przejściem na dietę łatwostrawną. Dieta ta jest modyfikacją podstawowego żywienia ludzi zdrowych. Jest najczęściej stosowaną dietą w zakładach leczniczych. Różnica między żywieniem osób zdrowych a wymagających diety polega tylko na doborze produktów łatwostrawnych oraz technik sporządzania posiłków, które czynią potrawę łatwo przyswajalną. Podstawą tej diety jest ograniczenie, a nawet wykluczenie produktów i potraw tłustych, smażonych, pieczonych w tradycyjny sposób, długo zalegających w żołądku, wzdymających czy ostro przyprawionych. Celem diety jest dostarczenie wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.
Dieta łatwostrawna wskazana
jest :
·
w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i
jelit
·
w nadmiernej pobudliwości jelita grubego
·
w nowotworach przewodu pokarmowego
·
w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych
·
w chorobach infekcyjnych przebiegających z
gorączką
·
w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o
przebiegu ostrym
·
w przewlekłych chorobach układu oddechowego
przebiegających z rozedmą
·
w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał)
·
w okresie rekonwalescencji po zabiegach
chirurgicznych
·
dla chorych długo leżących, u których dochodzi
do zaburzenia pracy przewodu pokarmowego
·
da osób w wieku podeszłym, ze względu na
spowolnioną przemianę materii, choroby towarzyszące oraz słabe uzębienie
Charakterystyka diety
Dieta łatwostrawna cechuje się doborem produktów
spożywczych, które łatwo ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym i tym samym
go nie obciążają. Wyklucza się więc w niej produkty i potrawy trudno strawne,
zawierające stosunkowo dużo błonnika, chrząstki, ścięgna, niedojrzałe warzywa i
owoce, produkty wzdymające, nasączone tłuszczem oraz eliminuje się stosowanie
ostrych przypraw takich jak ocet, musztarda czy pieprz. Należy jednak pamiętać,
że pewne ilości błonnika (do 24g) powinny występować w diecie łatwo strawnej,
gdyż posiada on właściwości wchłaniania wody i dzięki temu działa rozluźniająco
na masy kałowe, ułatwiając ich wydalanie. Błonnik w tej diecie powinien pochodzić
z młodych i delikatnych warzyw oraz dobrze dojrzałych owoców oraz drobno i średnio mielonych produktów zbożowych.
Przy sporządzaniu potraw i posiłków dozwolone jest zastosowanie
poszczególnych technik kulinarnych jak:
- gotowanie
lub duszenie (w wodzie lub na parze)
- pieczenie
w folii lub pergaminie
- rozdrabnianie
- przecieranie
przez sito i miksowanie produktów
- obieranie
ze skórki
Tradycyjne smażenie na tłuszczu i stosowanie tłustych produktów
spożywczych jest całkowicie wykluczone w tej diecie, gdyż tłuszcz hamuje
wydzielanie soku żołądkowego , przesiąknięta zaś tłuszczem potrawa jest
trudniej dostępna dla enzymów trawiennych.
Przy sporządzaniu potraw i posiłków wykluczone jest zastosowanie
poszczególnych technik kulinarnych jak:
- smażenie
- frytowanie
- pieczenie
tradycyjne
- duszenie
z uprzednim obsmażaniem
- grillowanie
Ważne, by potrawy były świeżo przyrządzane, nie
przechowywane w lodówkach. Posiłki powinny być smaczne, przyprawione łagodnymi
przyprawami dozwolonymi w tej diecie, atrakcyjnie zestawione i podane, tak, by
pobudzały często upośledzone łaknienie. Dobór produktów uzależnia się od
indywidualnej tolerancji pacjenta czy każdej innej osoby stosującej dietę
łatwostrawną.
Tabela produktów zalecanych, zalecanych w umiarkowanych
ilościach oraz przeciwwskazanych:
Produkty i potrawy
|
Zalecane
|
Zalecane w umiarkowanych
ilościach
|
Przeciwwskazane
|
Napoje
|
Mleko 1,5%,2% lub niżej, kawa zbożowa z mlekiem,
herbata z mlekiem, słaba herbata czarna, herbatki owocowe i ziołowe, soki
owocowe (rozcieńczone) i warzywne, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne,
wody niegazowane, jogurt niskotłuszczowy, kefir, maślanka, serwatka
|
Słaba kawa zwyczajna z mlekiem, jogurt pełnotłusty, mleko
pełnotłuste
|
Napoje alkoholowe, mocna kawa, mocna herbata, mocne
kakao, wody gazowane, kolorowe napoje gazowane, syrop i herbata z owoców czarnego
bzu
|
Pieczywo
|
Chleb pszenny, bułki pszenne, biszkopt, pieczywo
czerstwe
|
Graham pszenny, pieczywo cukiernicze, drożdżowe,
chrupki pszenne, pieczywo razowe z dodatkiem słonecznika i soi
|
Chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie
żytnie, pieczywo z otrębami, wszelkie pieczywo bardzo świeże
|
Dodatki do pieczywa
|
Masło, chudy twaróg, serek homogenizowany, mięso
gotowane, chude wędliny, szynka i polędwica drobiowa
|
Margaryna, tłusty twaróg, ser żółty półtłusty, jaja,
parówki cielęce, ryby wędzone
|
Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiełbasy,
pasztetówki, boczek, kiszka, tłuste sery żółte i pleśniowe, sery typu feta i
fromage, majonez, ketchup, gotowe zimne sosy
|
Zupy i sosy gorące
|
Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, krupnik,
owocowa, zupy podprawiane zawiesiną z mąki i mleka, sosy łagodne – koperkowy,
pomidorowy, potrawkowy, owocowy, ze słodką śmietaną
|
Chudy rosół z cielęciny, zupa kalafiorowa, z ogórków
kwaszonych, pieczarkowa, zupy zaprawiane mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem
|
Zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych
i grzybowych, zasmażane, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych,
strączkowych, mocne rosoły, buliony, sosy cebulowy i grzybowy
|
Dodatki do zup
|
Bułka pszenna, grzanki pszenne, kasza manna,
jęczmienna, ryż, ziemniaki gotowane, lane ciasto, makaron nitki, kluski
biszkoptowe
|
Kluski francuskie, groszek ptysiowy
|
Kluski kładzione, grube makarony, łazanki, nasiona
roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo
|
Mięso, drób, ryby
|
Chuda cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak,
indyk, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, sola, morszczuk, karmazyn,
sandacz, flądra, lin, okoń, szczupak, mintaj, potrawy gotowane, duszone, pulpety,
budynie, potrawki
|
Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, kura, ryby
morskie: makrela, śledź, sardynka, ryby słodkowodne: leszcz, potrawy duszone
bez obsmażania na tłuszczu, pieczone w folii lub pergaminie
|
Tłuste gatunki , wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki,
tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, potrawy smażone z mięsa, drobiu
i ryb, potrawy smażone w panierce, frytowane, grillowane, wędzone i
marynowane
|
Potrawy półmięsne i bezmięsne
|
Budynie z kasz, warzyw, makaronu, mięsa, risotto,
leniwe pierogi, kluski biszkoptowe,
|
Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski francuskie,
makaron z mięsem, kluski ziemniaczane, jaja gotowane na miękko, potrawy typu leczo
z zastosowaniem chudego mięsa
|
Wszystkie potrawy smażone na tłuszczu, np. placki
ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety oraz tłusty bigos, fasolka po bretońsku,
jaja sadzone
|
Tłuszcze
|
Dodawane na surowo, oleje bogate w NNKT (niezbędne
nienasycone kwasy tłuszczowe), a więc sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, a
także oliwa z oliwek, masło
|
Margaryny miękkie dobrej jakości, śmietana
|
Smalec, słonina, łój, margaryny twarde
|
Warzywa
|
Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, patisony, pietruszka,
seler, pomidory bez skórki, kalarepa gotowana, potrawy gotowane, rozdrabniane
lub przetarte, „z wody”, podprawiane zawiesinami, surowe soki
|
Szpinak, rabarbar, kalafior, brokuły, fasolka
szparagowa, groszek zielony, sałata zielona, bardzo drobno starte surówki, np.
z marchewki, selera
|
Warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, suche nasiona
roślin strączkowych, ogórki zielone, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa w
postaci surówek, surówki grubo starte lub grubo pokrojone z dodatkiem majonezu,
musztardy, warzywa marynowane, solone
|
Ziemniaki
|
Gotowane pieczone, w postaci puree z masłem
|
Smażone z tłuszczem, frytki, talarki
|
|
Owoce
|
Dojrzałe, soczyste: jagodowe i winogrona bez pestek w
postaci przecierów, owoce cytrusowe, owoce dzikiej róży, brzoskwinie, awokado, morele,
banany, jabłka pieczone, gotowane, owoce w formie musów, kompotów, soki
owocowe rozcieńczone
|
Wiśnie, śliwki, śliwki suszone namoczone i przetarte
(przy zaparciach), kiwi, melon
|
Gruszki, czereśnie, arbuz, daktyle, owoce marynowane
|
Desery
|
Kisiele, budynie, galaretki owocowe i mleczne,
przeciery owocowe, kompoty, musy, bezy, suflety, biszkopt, herbatniki
|
Kremy i ciasta z małą ilością tłuszczu i jaj
|
Tłuste ciasta i torty z masami, czekolada, batony,
ciastka, praliny, lody, chałwa,
słodycze zawierające kakao i orzechy
|
Przyprawy
|
Kwasek cytrynowy, sok z cytryny, cukier, natka
pietruszki, koperek, majeranek, papryka słodka kurkuma, cynamon, wanilia,
melisa
|
Ocet winny i smakowy, sól, pieprz ziołowy, estragon,
bazylia, tymianek, kminek
|
Przyprawy ostre: ocet zwyczajny, pieprz czarny, chili,
curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa,
gorczyca, gotowe mieszanki przypraw typu „wegeta”, „jarzynka” oraz inne
gotowe sosy i zupy w proszku
|
Źródło: Helena Ciborowska, Anna Rudnicka „Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego
człowieka”, wyd. lekarskie PZWL, prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz „Praktyczny podręcznik dietetyki”, wyd.
Instytut Żywności i Żywienia
