Uzależnienie - pojęcie zarezerwowane nie tylko dla alkoholików i narkomanów

Uzależnienie dotyczy wielu aspektów indywidualnej osoby. Jest zjawiskiem na tyle złożonym, że nie można przypisać temu precyzyjnej definicji, która zostałaby zaakceptowana przez społeczność naukowców. Uzależnienie to nie nałóg, ani też jednostka chorobowa. Uzależnienie to pewien proces rozpoczynający się w momencie, gdy dana osoba dzięki kontaktowi z pewnym wyjątkowym przedmiotem odbiera siebie w sposób inny niż dotychczas i postrzega zmianę wizerunku samej siebie jako coś pozytywnego, lepszego.

            Posługując się terminem „uzależnienie”, mamy na myśli głównie zjawiska, w których główną rolę odgrywają substancje chemiczne, czyli narkomanię, alkoholizm czy uzależnienie od nikotyny. Tymczasem, etykietę „uzależnienie” możemy przypisać również zjawiskom, których przedmiotem są zachowania bądź działania akceptowane społecznie. Tak więc do grupy new addictions – czyli nowych uzależnień – możemy zaliczyć uzależnienie od gier hazardowych, zakupów, Internetu, seksu, pracy, pożywienia oraz więzi emocjonalnych. Są to uzależnienia behawioralne.

Po pierwsze należy skupić się na uzależnieniach od substancji chemicznych.

Na wstępie warto dowiedzieć się, co to w ogóle jest owa „substancja chemiczna”. Substancją chemiczną nazywamy niezaliczany do pokarmów związek chemiczny, wpływający na funkcje biologiczne ludzi lub zwierząt. Substancja psychoaktywna to taka, która działając w mózgu, zmienia nastrój, procesy myślowe czy zachowanie. Zdefiniowano kilka grup substancji mających lub mogących mieć znaczenie w zaburzeniach związanych z przyjmowaniem tych substancji. Są to: alkohol, fenycyklidyna, heroina i inne opiaty, kofeina, konopie, nikotyna, substancje halucynogenne, substancje stymulujące (kokaina i amfetaminy), substancje uspokajające oraz substancje wziewne. Uzależnienia od każdej z wyżej wymienionych substancji, rodzi poważne problemy socjalne i ekonomiczne, które mają ogromny wpływ na społeczeństwo. Przyjęcie każdej z wymienionych substancji wiąże się z innymi następstwami, wczesnymi oraz odległymi. Następstwa te mogą być różne u różnych osób i najczęściej zależą od gabarytów danej osoby oraz potencjału spożytej substancji. Poniżej przedstawiona jest tabela zawierająca wczesne i odległe skutki przyjmowania niektórych substancji.

Substancja chemiczna	Wczesne następstwa	Odległe następstwa
Alkohol	utrata świadomości, zahamowań, brak koordynacji i wydłużenie czasu reakcji, zamazane widzenie, bełkotliwa mowa, a nawet agresja	wyniszczenie organizmu, śpiączka oraz śmierć
Nikotyna	Przyspieszenie czynności serca, zwiększone wydzielanie soków żołądkowych, nudności, łzawienie	Upośledzenie węchu, przedwczesne zmarszczki na twarzy, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma, choroby serca i niektóre nowotwory
Konopie	Euforia, nadmierna gadatliwość i wesołość, a także senność, upośledzenie koordynacji, błogostan, zaczerwienienie oczu, lęk, paranoja, wzmożony apetyt	Wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu oddechowego, trudności w uczeniu się, upośledzenie pamięci, zaburzona koncentracja
Amfetaminy	Euforia i poprawa samopoczucia, podwyższone tętnicze ciśnienie krwi, przyspieszona praca serca, wzmożona potliwość, szczękościsk, nudności, lęk	Zaburzenia snu, bezsenność, brak apetytu, wysokie ciśnienie tętnicze krwi, niemiarowa praca serca
Kokaina	Wzrost ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie czynności serca, wzrost liczby oddechów, wzrost temperatury ciała, wzmożona czujność i energia, euforia, pobudzenie seksualne, rozszerzenie źrenic, utrata apetytu	Zaburzenia snu, problemy seksualne, zawał serca, udar mózgu, niewydolność oddechowa, krwawienie z nosa, zapalenie zatok, zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby lub wirusem HIV przez wspólne używanie igły
Heroina	Euforia, ustąpienie bólu, błogostan, nudności, wymioty, zaparcia oraz senność	Spadek libido, impotencja u mężczyzn i bezpłodność u kobiet, ryzyko zakażenia WZW i HIV podczas wstrzyknięć, śmierć

Ludzie używają substancji z wielu różnych powodów, zazwyczaj jednak twierdzą, że robią to, ponieważ dzięki nim mogą „poczuć się lepiej”. Nie każdy, kto używa substancji, w tym również alkoholu, odczuje niekorzystne skutki ich działania.

Innym rodzajem uzależnień są uzależnienia behawioralne.

Godnym uwagi jest uzależnienie od Internetu. Wzrost dostępu do Internetu bowiem, spowodował pojawienie się i rozwinięcie różnego rodzaju zaburzeń związanych z zachowaniem. Internet, zwany także „Światową pajęczyną” dla wielu osób jest źródłem relaksu, odetchnięcia po ciężkim dniu, ale również sposobem na zawieranie nowych znajomości, czy też robienie zakupów. Oprócz korzyści, jakie niesie ze sobą dostęp do Internetu, istnieje bardzo dużo zagrożeń związanych z niewłaściwym jego użytkowaniem. Osoba uzależniona zatraca się całkowicie w swoim „cyber-świecie”, zaniedbując swoją rodzinę, pracę, a także samego siebie. Uzależnienie od Internetu skutkuje bowiem problemami fizycznymi – zaburzeniami snu, nadmiernym zmęczeniem, zaburzeniami odżywiania, bólami głowy itp.; zachwianiem relacji rodzinnych – brak czasu dla bliskich, zaniedbywanie obowiązków domowych; problemami w szkole i pracy – rozproszenie uwagi, trudności z koncentrowaniu się; problemami finansowymi – nieumiarkowanie w zakupach internetowych, licytacjach, ale również stawanie się ofiarą hakerów i innych oszustów.

Uzależnienie od seksu to kolejne uzależnienie wymagające omówienia.

Dla ludzi mających obsesyjny stosunek do seksu, od którego są uzależnieni, nie jest on grą, formą relacji, komunikacji czy wymiany przyjemności, ani też uprzywilejowanym momentem bliskości. Stosunek seksualny staje się podstawową potrzebą, której zaspokojenie uzależniony przekłada ponad wszystko inne, włącznie z osobami, które traktuje przedmiotowo. Zachowanie seksualne jest dla niego częścią myśli, uczuć i działań pozostających poza jego kontrolą. Zachowania jakie praktykują uzależnieni to obsesyjna masturbacja, stosunki seksualne z przypadkowymi osobami lub prostytutkami, ekshibicjonizm, sadomasochizm, snucie obsesyjnych fantazji seksualnych, nabywanie materiałów pornograficznych, korzystanie z usług erotycznych przez telefon czy Internet. Uzależniona osoba może ponieść różne konsekwencje zdrowotne – choroby, w tym choroby weneryczne; finansowe – opłacanie usług erotycznych, gadżetów, utrzymywanie partnerów itp.; emocjonalne – wygaszenie naturalnych uczuć; społeczne – odsunięcie się od bliskich, zaniedbywanie ich. Leczenie to po prostu powrót do normalnego życia płciowego, opartego na świadomości, jakie były przyczyny uzależnienia. Prowadzona jest terapia indywidualna i grupowa.

           Coraz częściej słyszy się również o natręctwie kupowania – czyli zakupoholizmie.

Zadajemy sobie pytanie – gdzie przebiega granica między kupowaniem, zwykłą, niewinną czynnością wykonywaną przez większość ludzi, a manią kupowania? Dla większości uzależnionych osób zakupy są formą pocieszenia, nagrodą i środkiem polepszającym nastrój, rozładowującym napięcie i frustrację. Jednak niewiele potrzeba aby granica ta się zatarła. Kompulsywne zakupy rujnują życie rodzinne, społeczne, finanse oraz relacje międzyludzkie. Niemożność kontrolowania zachowania jest tu czynnikiem dominującym. Uzależniony odczuwa narastające, silne napięcie, zamieniające się niemal w „ból”, doprowadzający do zachowania polegającego na niekontrolowanym kupowaniu. Moment działania ma walor wyzwalający, daje przyjemność – niestety chwilową, gdyż zaraz po niej przychodzi nieprzyjemne uczucie winy. Jest to uzależnienie, które bezapelacyjnie powinno być poddawane leczeniu.

Podsumowując, możemy śmiało stwierdzić, że uzależnienie może dotknąć każdego z nas, w słabszych dla nas momentach życiowych, a także w przypływie emocji, zarówno pozytywnych jak i negatywnych.