Uzależnienie dotyczy wielu
aspektów indywidualnej osoby. Jest zjawiskiem na tyle złożonym, że nie można
przypisać temu precyzyjnej definicji, która zostałaby zaakceptowana przez
społeczność naukowców. Uzależnienie to nie nałóg, ani też jednostka chorobowa.
Uzależnienie to pewien proces rozpoczynający się w momencie, gdy dana osoba
dzięki kontaktowi z pewnym wyjątkowym przedmiotem odbiera siebie w sposób inny
niż dotychczas i postrzega zmianę wizerunku samej siebie jako coś pozytywnego,
lepszego.
Posługując
się terminem „uzależnienie”, mamy na myśli głównie zjawiska, w których główną
rolę odgrywają substancje chemiczne, czyli narkomanię, alkoholizm czy
uzależnienie od nikotyny. Tymczasem, etykietę „uzależnienie” możemy przypisać
również zjawiskom, których przedmiotem są zachowania bądź działania akceptowane
społecznie. Tak więc do grupy new
addictions – czyli nowych uzależnień – możemy zaliczyć uzależnienie od gier
hazardowych, zakupów, Internetu, seksu, pracy, pożywienia oraz więzi
emocjonalnych. Są to uzależnienia behawioralne.
Po pierwsze należy skupić się na
uzależnieniach od substancji chemicznych.
Na wstępie warto dowiedzieć się, co to w ogóle jest owa
„substancja chemiczna”. Substancją chemiczną nazywamy niezaliczany do pokarmów
związek chemiczny, wpływający na funkcje biologiczne ludzi lub zwierząt.
Substancja psychoaktywna to taka, która działając w mózgu, zmienia nastrój,
procesy myślowe czy zachowanie. Zdefiniowano kilka grup substancji mających lub
mogących mieć znaczenie w zaburzeniach związanych z przyjmowaniem tych
substancji. Są to: alkohol, fenycyklidyna, heroina i inne opiaty, kofeina,
konopie, nikotyna, substancje halucynogenne, substancje stymulujące (kokaina i
amfetaminy), substancje uspokajające oraz substancje wziewne. Uzależnienia od
każdej z wyżej wymienionych substancji, rodzi poważne problemy socjalne i
ekonomiczne, które mają ogromny wpływ na społeczeństwo. Przyjęcie każdej z
wymienionych substancji wiąże się z innymi następstwami, wczesnymi oraz odległymi.
Następstwa te mogą być różne u różnych osób i najczęściej zależą od gabarytów
danej osoby oraz potencjału spożytej substancji. Poniżej przedstawiona jest
tabela zawierająca wczesne i odległe skutki przyjmowania niektórych substancji.
Substancja chemiczna
|
Wczesne następstwa
|
Odległe następstwa
|
Alkohol
|
utrata świadomości, zahamowań, brak koordynacji i
wydłużenie czasu reakcji, zamazane widzenie, bełkotliwa mowa, a nawet agresja
|
wyniszczenie organizmu, śpiączka oraz śmierć
|
Nikotyna
|
Przyspieszenie czynności serca, zwiększone wydzielanie
soków żołądkowych, nudności, łzawienie
|
Upośledzenie węchu, przedwczesne zmarszczki na twarzy,
przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma, choroby serca i niektóre nowotwory
|
Konopie
|
Euforia, nadmierna gadatliwość i wesołość, a także
senność, upośledzenie koordynacji, błogostan, zaczerwienienie oczu, lęk,
paranoja, wzmożony apetyt
|
Wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu oddechowego,
trudności w uczeniu się, upośledzenie pamięci, zaburzona koncentracja
|
Amfetaminy
|
Euforia i poprawa samopoczucia, podwyższone tętnicze
ciśnienie krwi, przyspieszona praca serca, wzmożona potliwość, szczękościsk,
nudności, lęk
|
Zaburzenia snu, bezsenność, brak apetytu, wysokie
ciśnienie tętnicze krwi, niemiarowa praca serca
|
Kokaina
|
Wzrost ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie czynności
serca, wzrost liczby oddechów, wzrost temperatury ciała, wzmożona czujność i
energia, euforia, pobudzenie seksualne, rozszerzenie źrenic, utrata apetytu
|
Zaburzenia snu, problemy seksualne, zawał serca, udar mózgu,
niewydolność oddechowa, krwawienie z nosa, zapalenie zatok, zakażenie
wirusowym zapaleniem wątroby lub wirusem HIV przez wspólne używanie igły
|
Heroina
|
Euforia, ustąpienie bólu,
błogostan, nudności, wymioty, zaparcia oraz senność
|
Spadek libido, impotencja u
mężczyzn i bezpłodność u kobiet, ryzyko zakażenia WZW i HIV podczas
wstrzyknięć, śmierć
|
Innym rodzajem uzależnień są
uzależnienia behawioralne.
Godnym uwagi jest uzależnienie od Internetu. Wzrost dostępu
do Internetu bowiem, spowodował pojawienie się i rozwinięcie różnego rodzaju
zaburzeń związanych z zachowaniem. Internet, zwany także „Światową pajęczyną” dla
wielu osób jest źródłem relaksu, odetchnięcia po ciężkim dniu, ale również
sposobem na zawieranie nowych znajomości, czy też robienie zakupów. Oprócz
korzyści, jakie niesie ze sobą dostęp do Internetu, istnieje bardzo dużo
zagrożeń związanych z niewłaściwym jego użytkowaniem. Osoba uzależniona zatraca
się całkowicie w swoim „cyber-świecie”, zaniedbując swoją rodzinę, pracę, a
także samego siebie. Uzależnienie od Internetu skutkuje bowiem problemami
fizycznymi – zaburzeniami snu, nadmiernym zmęczeniem, zaburzeniami odżywiania,
bólami głowy itp.; zachwianiem relacji rodzinnych – brak czasu dla bliskich, zaniedbywanie
obowiązków domowych; problemami w szkole i pracy – rozproszenie uwagi,
trudności z koncentrowaniu się; problemami finansowymi – nieumiarkowanie w
zakupach internetowych, licytacjach, ale również stawanie się ofiarą hakerów i
innych oszustów.
Uzależnienie od seksu to kolejne
uzależnienie wymagające omówienia.
Dla ludzi mających obsesyjny stosunek do seksu, od którego
są uzależnieni, nie jest on grą, formą relacji, komunikacji czy wymiany
przyjemności, ani też uprzywilejowanym momentem bliskości. Stosunek seksualny
staje się podstawową potrzebą, której zaspokojenie uzależniony przekłada ponad
wszystko inne, włącznie z osobami, które traktuje przedmiotowo. Zachowanie
seksualne jest dla niego częścią myśli, uczuć i działań pozostających poza jego
kontrolą. Zachowania jakie praktykują uzależnieni to obsesyjna masturbacja,
stosunki seksualne z przypadkowymi osobami lub prostytutkami, ekshibicjonizm,
sadomasochizm, snucie obsesyjnych fantazji seksualnych, nabywanie materiałów
pornograficznych, korzystanie z usług erotycznych przez telefon czy Internet.
Uzależniona osoba może ponieść różne konsekwencje zdrowotne – choroby, w tym
choroby weneryczne; finansowe – opłacanie usług erotycznych, gadżetów,
utrzymywanie partnerów itp.; emocjonalne – wygaszenie naturalnych uczuć;
społeczne – odsunięcie się od bliskich, zaniedbywanie ich. Leczenie to po
prostu powrót do normalnego życia płciowego, opartego na świadomości, jakie
były przyczyny uzależnienia. Prowadzona jest terapia indywidualna i grupowa.
Coraz częściej słyszy się również o natręctwie kupowania – czyli zakupoholizmie.
Zadajemy sobie pytanie – gdzie przebiega granica między
kupowaniem, zwykłą, niewinną czynnością wykonywaną przez większość ludzi, a manią
kupowania? Dla większości uzależnionych osób zakupy są formą pocieszenia,
nagrodą i środkiem polepszającym nastrój, rozładowującym napięcie i frustrację.
Jednak niewiele potrzeba aby granica ta się zatarła. Kompulsywne zakupy rujnują
życie rodzinne, społeczne, finanse oraz relacje międzyludzkie. Niemożność
kontrolowania zachowania jest tu czynnikiem dominującym. Uzależniony odczuwa
narastające, silne napięcie, zamieniające się niemal w „ból”, doprowadzający do
zachowania polegającego na niekontrolowanym kupowaniu. Moment działania ma
walor wyzwalający, daje przyjemność – niestety chwilową, gdyż zaraz po niej
przychodzi nieprzyjemne uczucie winy. Jest to uzależnienie, które
bezapelacyjnie powinno być poddawane leczeniu.
Podsumowując, możemy śmiało
stwierdzić, że uzależnienie może dotknąć każdego z nas, w słabszych dla nas
momentach życiowych, a także w przypływie emocji, zarówno pozytywnych jak i
negatywnych.